CZYM JEST ONKOPOMOCNIK?

Kampania „Onkopomocnik – wiedza jest ważna” została zorganizowana z inicjatywy Fundacji OnkoCafe – Razem lepiej. Kolejna jej edycja ma na celu zwiększenie świadomości na temat działań profilaktycznych i wczesnej diagnostyki raka płuca. W ramach kampanii we współpracy z ekspertami w dziedzinie genetyki i onkologii przygotowaliśmy materiały, z których dowiesz się jakie są pierwsze objawy raka płuca, a także jak powinna przebiegać szczegółowa diagnostyka. Onkopomocnik pomoże odnaleźć Ci się w nowej i nieznanej sytuacji jaką jest diagnoza – rak płuca.

ONKOPOMOCNIK DLA CHORYCH Z PODEJRZENIEM RAKA PŁUCA

Rak płuca jest obecnie najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworu w Polsce. Co roku rak płuca rozpoznawany jest u około 14 tys. mężczyzn i ponad 7 tys. kobiet. Ryzyko zachorowania na raka płuca wzrasta wraz z wiekiem: 95–96% przypadków występuje u osób po 50. roku życia, a ponad połowa – po 65. roku życia.

W początkowym stadium rozwoju nowotwór płuc nie powoduje żadnych dolegliwości. Podstawowym badaniem diagnostycznym zalecanym w przypadku podejrzenia raka płuca jest badanie rentgenowskie klatki piersiowej. Przebieg kliniczny raka płuca jest bardzo podstępny, choroba niekiedy bardzo długo rozwija się bezobjawowo, a pierwsze niepokojące objawy są często związane z zaawansowaniem choroby i wystąpieniem odległych przerzutów do innych narządów. W zależności od komórek nowotworowych wyróżnia się niedrobnokomórkowego (NDRP) i drobnokomórkowego (DRP) raka płuca. Rokowania w raku płuca zależą od typu nowotworu, od obecności zaburzeń molekularnych/genetycznych oraz stadium zaawansowania.

W raku płuca najważniejsze jest wczesne rozpoznanie choroby, które może przełożyć się na poprawę rokowania i skuteczności leczenia. Raka płuca w większości przypadków jest konsekwencją palenia tytoniu. Rzucenie palenia jest najbardziej skuteczną metodą zapobiegania rozwojowi raka płuca.

Typ niedrobnokomórkowy obejmuje cztery podtypy histologiczne, w których komórki nowotworowe różnią się pod względem wielkości, kształtu i cech biochemicznych.

• Rak gruczołowy (obecnie najczęstszy podtyp NDRP) zwykle lokalizuje się w obwodowych częściach płuca.
• Rak płaskonabłonkowy jest najsilniej związany z historią palenia i jest zwykle umiejscowiony centralnie, w pobliżu dużych oskrzeli.
• Rak wielkokomórkowy może pojawiać się w każdej części płuca, wykazuje tendencję do szybkiego wzrostu i rozsiewu.

Drobnokomórkowy rak płuca stanowi około 15% wszystkich przypadków raka płuca.

Chociaż w tym typie komórki nowotworowe są małe, wykazują zdolność do intensywnego wzrostu i namnażania się, co prowadzi do powstawania dużych guzów oraz do wczesnego i szybkiego rozsiewu - tworzenia przerzutów do węzłów chłonnych i innych organów, takich jak: mózg, wątroba, kości, nadnercza. Z tego powodu terapia musi obejmować leczenie farmakologiczne w celu zniszczenia rozprzestrzeniającej się choroby. Ten typ raka prawie zawsze powstaje w wyniku palenia; bardzo rzadko występuje u osób niepalących.

Jakie są opcje leczenia raka płuca?

Lekarz powinien pobrać wycinek guza w czasie biopsji i zlecić badanie pobranego materiału pod mikroskopem – jest to badanie patomorfologiczne. Rodzaj zastosowanego leczenia przeciwnowotworowego będzie zależeć od rodzaju i stadium zaawansowania raka. W zależności od typu nowotworu można zastosować różne rodzaje leków i terapii, dlatego im więcej jest dostępnych informacji na temat raka płuca u danego pacjenta, tym łatwiej jest lekarzowi dobrać odpowiednie leczenie.

Operacja chirurgiczna – usunięcie guza nowotworowego. Po operacji może być zastosowana chemioterapia, aby zniszczyć pozostałe komórki nowotworowe.

Terapia neoadjuwantowa/adjuwantowa – terapię neoadjuwantową stosuje się przed operacją chirurgiczną, aby zmniejszyć wielkość guza. Terapię adjuwantową często stosuje się po operacji chirurgicznej, aby zniszczyć pozostałe komórki nowotworowe i zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby. Terapia neoadjuwantowa/adjuwantowa może obejmować chemioterapię, radioterapię lub terapię biologiczną (immunoterapię lub leczenie ukierunkowane molekularnie).

Chemioterapia – to metoda leczenia mająca na celu bezpośrednie hamowanie wzrostu raka poprzez niszczenie komórek nowotworowych lub uniemożliwianie ich podziału. W niektórych przypadkach chemioterapię łączy się z radioterapią (tzw. chemioradioterapia).

Radioterapia – napromienianie okolicy guza nowotworowego w celu uszkodzenia/ zniszczenia komórek nowotworowych. Może być stosowana jako jedyne leczenie guza albo przed/po operacji chirurgicznej lub chemioterapii.

Terapia antyangiogenna – angiogeneza oznacza wzrost naczyń krwionośnych. Podczas choroby nowotworowej dochodzi do wzrostu naczyń krwionośnych w kierunku guza, co umożliwia rakowi rozwój i przetrwanie. Niektóre komórki rakowe wytwarzają białko o nazwie naczyniowo-śródbłonkowy czynnik wzrostu (ang. vascular endothelial growth factor, VEGF). Białko VEGF przyłącza się do komórek naczyń krwionośnych i stymuluje ich wzrost, czego skutkiem jest stopniowe powiększanie się masy guza. Terapia antyangiogenna ma na celu zahamowanie wzrostu nowych naczyń krwionośnych w kierunku guza. Może to spowolnić rozwój raka i spowodować zmniejszenie się guza.

Terapia ukierunkowana molekularnie (celowana, personalizowana) – jest to rodzaj leczenia wykorzystującego leki lub substancje biologiczne do zidentyfikowania i zniszczenia określonych rodzajów komórek raka z mniejszą szkodą dla komórek zdrowych. Przykłady rodzajów raka płuca, w których można zastosować terapię celowaną to:

• EGFR dodatni NDRP (EGFR + NDRP) – podczas ustalania rozpoznania lekarz powinien zlecić badanie pobranej tkanki nowotworowej, aby określić, czy w danym przypadku raka płuca występuje mutacja (zmiana) genu EGFR. EGFR dodatni rak występuje u 1 na 7 pacjentów z NDRP. EGFR (czyli receptor nabłonkowego czynnika wzrostu) to białko znajdujące się na powierzchni komórek nabłonkowych, w tym komórek nabłonka oddechowego płuc. EGFR odpowiada za prawidłowy podział, dojrzewanie i różnicowanie komórek. Gdy dochodzi do mutacji genu EGFR, białko staje się nadmiernie aktywne i wysyła sygnały przetrwania, co powoduje, że komórki mogą dzielić się nieprawidłowo, czyli za szybko.
• ALK dodatni NDRP (ALK+ NDRP) – lekarz powinien zlecić badanie pobranej tkanki nowotworowej, aby określić, czy rak płuca u danego pacjenta jest ALK dodatni.
  ALK dodatni rak płuca występuje u około 1 na 20 pacjentów z NDRP.
  ALK (kinaza chłoniaka anaplastycznego) to białko, które nie występuje w zdrowych komórkach płuc. W przypadku ALK+ NDRP gen ALK jest zmieniony. Zmiany te skutkują produkcją białka ALK, które nasila podziały komórek raka. Rozpoznanie ALK dodatniego guza umożliwia lekarzom zaplanowanie leczenia wycelowanego konkretnie przeciwko ALK.
• ROS1 - badanie w kierunku mutacji BRAF lekarz powinien przeprowadzić wśród chorych na NDRP o typie innym niż płaskonabłonkowy. Zmiany molekularne w obrębie genu ROS1 wykrywane są u około 1-2% chorych na raka gruczołowego płuca.

Występowanie EGFR i ALK dodatnich nowotworów jest stosunkowo rzadkie.

Immunoterapia – wspomaga układ odpornościowy organizmu w zwalczaniu komórek nowotworowych. W zależności od rodzaju nowotworu może być stosowana jako metoda alternatywna dla chemoterapii, jak również stosowana jest w skojarzeniu z chemioterapią lub po chemioterapii. Choć komórki odpornościowe są w stanie znaleźć i zniszczyć nieprawidłowe komórki, rak często znajduje sposoby, aby uchronić się przed atakiem układu immunologicznego. Immunoterapia ma na celu pokonanie takich zabezpieczeń, aby komórki immunologiczne mogły mimo wszystko odnaleźć i zniszczyć komórki rakowe. Niektóre rodzaje immunoterapii raka stosowane w przypadku NDRP działają poprzez blokowanie białek o nazwie PD-L1 i PD-1. PD-L1 (ligand programowanej śmierci 1) to białko zakłócające odpowiedź immunologiczną organizmu i hamujące zwalczanie raka przez układ odpornościowy. Immunoterapiemogą blokować aktywność szlaku PD-1 i PD-L1, umożliwiając układowi odpornościowemu niszczenie komórek raka. Informacji na temat dostępnych opcji leczenia udziela lekarz w oparciu o dokładną charakterystykę występującego u pacjenta rodzaju raka płuca. Należy pamiętać, że niektóre rodzaje leków działają jedynie na guzy z określoną mutacją genetyczną (EGFR+ lub ALK+ NDRP) i nie są odpowiednie dla każdego chorego z nowotworem płuca. Wiele terapii celowanych i immunoterapii jest przedmiotem zaawansowanych badań i nadal pozostaje w fazie testów. Oznacza to, że takie leki są obecnie dostępne jedynie w ramach badań klinicznych. Nie każdy pacjent chory na NDRP może wziąć udział w określonym badaniu klinicznym ze względu na indywidualne cechy występującego u niego nowotworu. Kwestię najlepszego podejścia terapeutycznego - czy będzie to już zatwierdzone leczenie stosowane w danym typie raka płuca czy też nowa terapia w ramach badania klinicznego, należy przedyskutować z lekarzem prowadzącym.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ

 CZYNNIKI RYZYKA RAKA PŁUCA

• Aktywne palenie tytoniu
• Bierne palenie tytoniu (osoby niepalące, które są narażone na dym tytoniowy)
• Narażenie na wdychanie pyłu azbestowego, smogu oraz środków chemicznych
• Zachorowanie na raka płuca w rodzinie
• Wiek powyżej 65 roku życia

NAJCZĘSTSZE OBJAWY RAKA PŁUCA

• Długotrwały kaszel bądź zmiana charakteru kaszlu
• Duszność i świszczący oddech
• Bóle w klatce piersiowej
• Krwioplucie
• Chrypa
• Nawracające infekcje
• Zmęczenie
• Utrata masy ciała

Jeśli zauważył/aś/eś u siebie lub u swojego bliskiego którykolwiek z wyżej wymienionych objawów, zgłoś się do swojego lekarza i poproś o skierowanie na badanie RTG płuc lub tomografię komputerową.

DIAGNOSTYKA W RAKU PŁUCA

W przypadku podejrzenia raka płuca, zazwyczaj na początku zlecane jest zdjęcie RTG klatki piersiowej. Dokładniejszym badaniem jest tomografia komputerowa z kontrastem.

W przypadku wykrycia w obrębie klatki piersiowej podejrzanej zmiany należy wystawić pacjentowi kartę DiLO (Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego) i skierować go do najbliższego ośrodka zajmującego się diagnostyką i leczeniem raka płuca. U wszystkich pacjentów z niepokojącymi objawami zaleca się wykonanie TK (tomografia komputerowa) klatki piersiowej. Badanie PET (pozytronowa emisyjna tomografia) połączeniu z tomografią komputerową (PET-TK) jest pomocne w przypadku obecności w miąższu płucnym pojedynczego guzka o nieokreślonym charakterze i średnicy przekraczającej 1 cm. W przypadku stwierdzenia dodatniego wyniku w badaniu PET-TK niezbędna jest ultrasonograficzna bronchofiberoskopia śródoskrzelowa, śródprzełykowa lub mediastinoskopia.
Badanie patomorfologiczne w diagnostyce raka płuca dokładnie określa typu i podtyp nowotworu. Podstawowe badania w ramach diagnostyki patomorfologicznej obejmują:

• histologiczną ocenę wycinka pobranego w czasie bronchofiberoskopii;
• cytologiczną ocenę wymazu lub popłuczyn z oskrzeli;
• histologiczną lub cytologiczną ocenę materiału uzyskanego za pomocą biopsji przez ścianę klatki piersiowej, oskrzela lub przełyku.

Kompleksowa diagnostyka raka płuc powinna obejmować:

• badanie podmiotowe;
• badanie przedmiotowe;
• ocenę stanu sprawności pacjenta;
• badanie obrazowe (RTG, KT);
• badanie endoskopowe;
• badania laboratoryjne;
• ocenę patomorfologiczną i molekularną;
• ocenę stopnia zaawansowania choroby;
• ocenę wydolności układu oddechowego i sercowo-naczyniowego

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ

PROGRAM WYKRYWANIA RAKA PŁUC

W Polsce, dla osób szczególnie zagrożonych rakiem płuca opracowany został Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca (WWRP) za pomocą Niskodawkowej Tomografii Komputerowej (NDTK), który ma na celu nie tylko wzrost wiedzy na temat raka płuca, ale i wykrywanie go na wczesnym etapie.

DOWIEDŹ SIĘ WIĘCEJ

 WWW.ONKOPOMOCNIK.PL